غزل

قالب شعري غزل

غزل يكي از انواع قالب هاي شعري است كه در آن،مصراع اول شعر،با مصراع هاي زوج هم قافيه است.تعداد ابيات بايد حداقل پنج بيت و حداكثر پانزده بيت باشد.هر چند كه گاهي،غزل هايي شانزده تا نوزده بيتي نيز مشاهده مي شود،اما حداكثر ابيات در غزل به حالت معمول پانزده بيت است.

در صورتي كه غزلي،سه بيت يا چهار بيت باشد آن را غزل ناتمام گويند.

غزل در لغت به معناي عشق و عشق بازي است.

تاريخچه ي پيدايش غزل:

عده اي معتقدند در گذشته،ابيات آغازين قصيده را تغزل مي گفتند كه آن پيش درآمدي بر قصيده بود.اين تغزل از سوز و گدازي عاشقانه و احساسي برخوردار بود و باعث مي شد كه خواننده با خواندن آن،ذهن خود را آماده ي شنيدن بخش اصلي قصيده كند.به مرور،تغزل از قصيده جدا شد و خود تبديل به قالب شعري جداگانه اي شد و محبوبيتش از قصيده فراتر رفت.

اما عده اي به اين جمله ي بالا اعتقادي ندارند و معتقدند كه غزل از دل قصيده بيرون نيامده و خود قالب شعري مستقلي است.اين افراد به اشعار شاعران پارسي زبان نخستين همانند رودكي سمرقندي و شهيد بلخي و دقيقي طوسي استناد مي كنند كه از اين دو شاعر گرانقدر،غزل هايي بر جاي مانده است و غزل،همزمان با قصيده وجود داشته است.

نمي توان تاريخ دقيقي براي پيدايش قالب غزل مشخص كرد،ولي به يقين مي توان گفت كه غزل پيش از قرن ششم هجري وجود داشته است.

دوران طلايي غزل:

دوران اوج غزل را مي توان در حدود قرن هفتم و هشتم هجري و مربوط به سبك عراقي دانست.غزل در اين دوران،شهرت خود را مديون درخشش سعدي شيرازي و خواجوي كرماني و حافظ شيرازي است.

موضوع غزل:

الف:عشق به معشوق زميني

عشق،در گذشته و امروز،پركاربردترين موضوع غزل است.در غزل هاي آغازين زبان پارسي(قرن چهارم و اوايل قرن پنجم)درون مايه ي غزل فقط عشق و عاشقي بود.يعني شاعر فقط از عشق خود به معشوق زميني خود سخن به ميان مي آورد.اين عشق شامل وصف حالات معشوق،سنگدلي،هجران،گله از روزگار به خاطر نرسيدن به دوست و ... بود.

ب:عرفان

از اواخر قرن پنجم و آغاز قرن ششم،عرفان نيز به عنوان موضوعي جديد به غزل وارد شد و از آن پس بسياري از شاعران،عرفان را با غزل آميختند.در غزل عارفانه،شاعر از معبود و معشوق آسماني سخن مي گويد،دنيا را بي ارزش مي داند و تمام توجه خود را به خدا معطوف مي كند.در اين مورد مي توان سنايي غزنوي را نام برد.

ج:تلفيق عرفان و عشق زميني

شاعري هم چون حافظ شيرازي،محتوايي جديد به غزل مي بخشد و غزل را به حالتي جديد به نمايش مي گذارد و آن آميختگي عرفان و عشق در غزل است.در اشعار حافظ،معشوق را هم مي توان آسماني دانست و هم زميني.

د:مسائل اجتماعي و ملي

از دوران مشروطه به بعد،با توجه به حساسيت بالاي سياست در كشور و منطقه،شعر نيز به دفاع از ميهن و اجتماع پرداخت.در اين بين غزل، بيش از پيش مورد توجه شاعران قرار گرفت و موضوعات اجتماعي،سياسي و ملي بدان راه يافت.فرخي يزدي از جمله ي اين شاعران است.

از معروفترين غزلسرايان زبان پارسي،مي توان به شاعران زير اشاره كرد:

حافظ شيرازي،سعدي شيرازي،مولانا جلال الدين(مولوي)،عطار نيشابوري،سنايي غزنوي،خواجوي كرماني،فخرالدين عراقي،بيدل دهلوي،صائب تبريزي،فرخي يزدي،ميرزاده عشقي،رهي معيري،شهريار تبريزي،سيمين بهبهاني،